این مقاله به صورت جامع به تعریف لجستیک و معرفی انواع آن میپردازد.
ارتباط با کارشناسان ستایش لجستیک جهت استعلام قیمت و مشاوره !!
تعریف لجستیک
لجستیک در فرهنگ لغت عبارت است از: بخشی از علوم نظامی که به حمل و نقل افراد و تجهیزات ارتش اختصاص دارد. لجستیک، فرآیند برنامهریزی، اجرا و نظارت بر خدمات و اطلاعات مرتبط با حمل و نگهداری کالا از مبدأ تا محل مصرف که با هدف تامین نیاز مشتری انجام میگیرد. به عبارت دیگر لجستیک یک فرآیند کلی مدیریتی است که مشخص میکند مواد و منابع (مورد نیاز تولید) چگونه تهیه شوند، چگونه انبار شوند، و چگونه به مقصد نهایی ارسال شوند. مدیریت لجستیک شامل شناسایی توزیع کنندگان و تامین کنندگان احتمالی و تعیین اثر بخشی و قابلیت دسترسی به هر یک از آنان میباشد. عملکردهای کلی لجستیک را میتوان شامل حمل و نقل، انبارداری، مدیریت موجودی، سامانههای اطلاعاتی، تامین، مدیریت سفارشها، خدمات مشتریان، بستهبندی و لجستیک معکوس دانست و مدیریت زنجیره تامین، تجمیع مدیریت همه این فعالیتها از نقطه آغازین (تامینکنندگان) تا نقطه پایانی (مصرفکنندگان نهایی) است. همچنین از نظر انجمن مدیریت لجستیک، لجستیک را میتوان آن بخشی از فرآیند زنجیره عرضه نامید که مسئولیت انبار کردن کالاها، ارائه خدمات و اطلاعات مربوطه را از نقطه تولید تا مصرف کالا به عهده دارد. هدف اصلی از این فرآیند نیز برآورده کردن نیازهای مشتریان میباشد. لجستیک با نام های دیگری چون آماد و یا آمادگاری شناخته میشود. در کل میتوان مدیریت جریان کالا، اطلاعات و یا هر منابع دیگری را از نقطه تولید تا مصرف، لجستیک نامید. لجستیک سه ویژگی اساسی دارد که عبارتند از:
- صرفه جویی بالا در هزینهها
- کسب رضایت مشتری و افزایش فروش
- عامل موثر در کسب برتری رقابتی در بازار
لجستیک در طول زمان
مفهوم لجستیک در کسب و کار از دهه ۱۹۶۰ تغییرات زیادی داشته است. پیچیدگی رو به رشد مواد، منابع مورد نیاز شرکتهای تامینکننده، و توسعه جهانی زنجیرههای عرضه نیاز به متخصصانی را که مدیران لجستیک زنجیره تامین نام داشتند، ایجاد کرد. در عصر مدرن رونق تکنولوژی و پیجیدگی فرایند لجستیکی به تولید نرم افزارهای مدیریت لجستیک و شکلگیری شرکتهای حرفهای و متخصص در زمینه حمل و نقل و تدارکات انجامید که به حرکت منابع در طول زنجیره تامین شتاب میدهند. شرکتهای تولیدی ممکن است یکی از این دو روش را انتخاب کنند که آیا مدیریت تدارکات خود را به متخصصان خارج از شرکت برونسپاری کنند، و یا اگر از لحاظ هزینه به صرفه بود، مدیریت تدارکات را داخل شرکت انجام دهند.
آشنایی با انواع لجستیک
در تقسیمبندی کلی، لجستیک به دو نوع اصلی تقسیم میشود؛ لجستیک کلان و لجستیک خرد. این دو دسته به ترتیب در حوزه اقتصاد کلان و اقتصاد خرد قرار میگیرند.
اندکی توقف: تجاران و بازرگانان پس از ترخیص کالاهای خود از گمرک برای نگهداری و امنیت کالاهایشان نیاز به مکانی مجهز و قابل اعتماد با امکانات امنیتی دارند، ستایش لجستیک با بیش از ۷۰ سال سابقه کار در حوزه انبارداری، اجاره انبار، اجاره سوله و… بیصبرانه منتظر حضور گرمتان در انبارها و سولههای لجستیک میباشد.
لجستیک کلان
لجستیک کلان همانند اقتصاد کلان به مسائل لجستیکی فرا بنگاهی توجه میکند مانند: لجستیک بین الملل، لجستیک ملی، لجستیک تجاری و …
لجستیک تجاری را میتوان هم ارز با لجستیک کلان دانست. به طور کلی، لجستیک تجاری به موضوعات لجستیک و زنجیره تامین در سطح کلان (و نه بنگاهی) میپردازد و گاهاً آن را با عناوینی چون «لجستیک ملی» یا «لجستیک فرابنگاهی» نیز میشناسیم. براساس تعریف بانک جهانی، لجستیک تجاری دامنهای از فعالیتهای ضروری تجاری همچون: حمل و نقل، انبارداری، یکپارچهسازی بارهای تجاری، امور گمرکی و تبادلات مرزی تا سیستمهای توزیع بینالمللی و درون کشوری را شامل میشود. لجستیک تجاری را میتوان اسکلت تجارت توصیف کرد. باید توجه داشت که توانایی یک کشور در تجارت جهانی کنونی به دسترسی بازرگانان آن کشور به شبکههای لجستیکی جابجایی محمولههای باری در سطح جهانی وابسته است. همچنین کارایی زنجیرههای تامین یک کشور (از بُعد هزینه، زمان و قابلیت اطمینان) به ویژگیهای مشخصی از بازرگانی داخلی آن کشور (عملکرد لجستیکی) وابسته است. داشتن عملکرد لجستیکی بهتر و تسهیلسازی تجارت به نحو قابل ملاحظهای با شکوفایی تجارت، تنوع صادرات، جذابیت برای سرمایهگذاری مستقیم خارجی و رشد اقتصادی مرتبط است. زیرساختهای لجستیکی (همچون: جاده، ریل، فرودگاه، بندر، ناوگان حملونقلی، …)، خدمات لجستیکی (همچون: توزیع و پخش درونشهری، بین شهری و بینالمللی)، امور و فرایندهای گمرکی، ردیابی و ردگیری محمولههای ارسالی حوزههای اصلی لجستیک تجاری را تشکیل میدهند.
لجستیک خرد
لجستیک خرد نیز بیشتر به لجستیک کارخانه و شرکت میپردازد که خود به چهار دسته تقسیم میشود: لجستیک مقدم(Inbound Logistics)، لجستیک درون کارخانه(Internal Logistics, Indoor Logistics)، لجستیک تالی یا بیرونی(Outbound Logistics) و لجستیک معکوس(Reverse Logistics). لجستیک خرد پا به پای تولید طی سالیان متمادی به رشد و بالندگی خود ادامه داده و میدهد. به بیانی بهتر، تولید بدون لجستیک امکانپذیر نبوده و این دو همزاد و همراه یکدیگر معنی مییابند. بی گمان، سالها قبل از اینکه توجه مدیران تولید به لزوم توجه به ارتباطات و فعالیتهای برون سازمانی جلب شود (قبل از دهه هفتاد میلادی) و همزمان با رشد فزاینده صنعتی پس جنگ جهانی دوم، این لجستیک درون کارخانهای بوده است که مورد توجه و دقت مدیران صنعتی قرار گرفته است. و البته که همچنان موضوعی کلیدی و اثرگذار بر تولید و شاخصهای کلیدی آن میباشد. امروزه شاهد آن هستیم که کارخانجات پیشرفته و بزرگ تولیدی در سطح بالای چارت سازمانی خود بخشی به عنوان لجستیک را در نظر گرفته و بدان اهتمامی ویژه میورزند.
لجستیک مقدم
که بدان لجستیک تدارکات نیز میگویند و بر تامین و تدارک مواد اولیه و قطعات از تامینکنندگان تا کارخانه تولیدی تمرکز دارد.
لجستیک درون کارخانه
که بر فعالیتهای لجستیکی فرایند تولید تمرکز دارد و کلیه فعالیتهای اجرایی، مدیریتی، نظارتی و کنترلی است که بر جریان و نگهداری کالا (اعم از مواد اولیه، کالای در جریان ساخت و محصول نهایی) از لحظه ورود مواد اولیه تا هنگام خروج محصول از سایت تولیدی اعمال میشود. به بیانی دیگر، کلیه فعالیتهای پشتیبانی تولید که مرتبط با جریان فیزیکی و اطلاعاتی کالا در محدوده فضای تولید میباشد را میتوان لجستیک درونی دانست.
لجستیک تالی (بیرونی)
که بدان لجستیک توزیع نیز میگویند بر ارسال و توزیع محصول نهایی از کارخانه به دست مشتریان تمرکز دارد.
لجستیک معکوس (Reverse Logistics)
این دسته همان طور که از نام آن مشخص است، روندی برعکس آن چه می دانیم را طی میکند. لجستیک معکوس متمرکز بر بازگشت کالا از مقصد به انبار یا نقطه مبدأ میباشد. به بیانی دیگر لجستیک معکوس فرآیند برنامهریزی، اجرا و کنترل جابجایی کالا از گیرنده به فرستنده است که عموماً با هدف پس گرفتن کالا یا امحاء آن صورت میپذیرد. به طور خلاصه فعالیتهای لجستیکی چرخه معکوس جریان محصول (شامل محصولات از کار افتاده، معیوب و خراب) را شامل میشود.
علاوه بر این تقسیمبندی، تقسیمبندی دیگری نیز بر اساس انواع خدماتی که به مشتریان ارائه میشود صورت گرفته است که شامل موارد زیر میباشد:
- لجستیک معکوس (Reverse Logistics)
- لجستیک سبز (Green Logistics)
- لجستیک اضطراری (Emergency Logistics)
- لجستیک تولید (Production Logistics)
- لجستیک توزیع (Distribution Logistics)
- لجستیک نظامی (Military Logistics)
لجستیک سبز (Green Logistics)
لجستیک سبز دستهای است که در آن تلاشهایی در جهت کاهش اثرات محیط زیستی فرآیندهای حمل و نقل انجام میگیرد. راهکارهای متعددی برای کاهش تأثیر این حوزه بر روی آلودگیهای زیست محیطی پیشنهاد شده و میتوانیم مواردی مانند بهینهسازی راهها، بهرهمندی بیشتر از حمل و نقل هوایی و عدم استفاده از وسایل نقلیه دودزا را در لجستیک سبز ببینیم.
لجستیک اضطراری (Emergency Logistics)
این اصطلاح در کمپانیهای فعال در صنعت حمل و نقل و زنجیره تأمین به کار میرود. اگر به هر دلیلی در فرآیند تولید کالا تأخیری رخ دهد یا یک حادثه طبیعی اتفاق بیفتد، نیاز است تا سیستم با سرعت بیشتری کالا را در طول زنجیره منتقل کند. در این چرخه عوامل دیگری مانند دولتها و سازمانهای بشر دوستانه با ظرفیت خود به کمک کمپانیهای حمل و نقل میآیند تا به عملیات حمل و نقل کالا سرعت ببخشند.
لجستیک تولید (Production Logistics)
این زیرشاخه از صنعت بیشتر به بهینهسازی فرآیند تولید کالا، به عنوان مثال در یک کارخانه یا تولیدی مربوط میشود. در این نوع هدف اصلی این است که هر یک از دستگاهها در زمان مناسب محصول مناسب را با کیفیت مناسب دریافت کنند. در نتیجه بهرهوری سیستم بالا رفته و میتوان در زمان کمتر تعداد محصول بیشتری تولید نمود.
لجستیک توزیع (Distribution Logistics)
از زمانی که تولید به پایان میرسد و سفارش از سمت مشتری ثبت میشود، عملیات پردازش در انبار و تحویل مرسوله به مشتری آغاز شده که به آن لجستیک توزیع گفته میشود. دلیل اهمیت بالای این نوع این است که تعداد، زمان و مکان در عرضه و تقاضا با یکدیگر متفاوت هستند. در نتیجه این نوع لجستیک میبایست توازن و تعادل میان این دو را برقرار سازد.
لجستیک نظامی (Military Logistics)
در جنگ و عملیات نظامی، لجستیک نظامی وظیفه تأمین و حمل و نقل منابع نظامی را تا مناطق عملیاتی بر عهده دارد. این فعالیتها شامل تأمین مهمات جنگی و اسلحه برای افراد نظامی، اداره و توزیع منابع، نگهداری و تعمیرات تجهیزات نظامی، مدیریت انبارها، حملونقل و سایر فعالیتهای مرتبط است.
از آن جایی که یک ارتش بدون منابع قدرتمند کاملاً بی دفاع است، لجستیک نظامی در طول تاریخ از اهمیت بسیار بالایی نزد سران نظامی کشورها برخوردار بوده است. افسران نظامی فرآیندهای تأمین را مدیریت میکنند تا منابع به محل مورد نظر جابجا شوند و بهترین بازدهی و عملکرد در عملیات نظامی به وجود آید. نقش لجستیک نظامی آن قدر پررنگ است که شکست بریتانیا در جنگ استقلال آمریکا و نیز شکست متحدین در جنگ جهانی دوم تا حد زیادی به شکست آنها در این حوزه نسبت داده میشود.
کاربرد لجستیک در عملیات های نظامی
- تدارکات: تهیه و توزیع غذا، آب، تجهیزات، مهمات و سایر ملزومات مورد نیاز نیروها.
- حمل و نقل: جابجایی نیروها و تجهیزات به میدان جنگ و در طول عملیات.
- نگهداری: تعمیر و نگهداری تجهیزات و تسلیحات.
- پزشکی: ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به مجروحان و بیمار.
- مهندسی: ساخت و ساز و استحکامات، راهسازی، پلسازی و سایر خدمات مهندسی.
- ارتباطات: برقراری و حفظ ارتباطات بین یگانها و فرماندهی.
لجستیک نظامی نقشی حیاتی در موفقیت هر عملیات نظامی ایفا میکند. بدون لجستیک کارآمد، نیروها قادر به جنگیدن و حفظ انسجام خود نخواهند بود.
اهمیت لجستیک نظامی
لجستیک نظامی با ایجاد توازن رزمی در جنگ باعث میشود نیروهای نظامی تا هر زمان که لازم باشد به جنگ ادامه دهند . از سوی دیگر به جابجایی سریع نیروها و تجهیزات در میدان جنگ نیز کمک میکند. لجستیک با تامین نیازهای اساسی سربازان، در حفظ روحیه آنها تاثیرگذار بوده و با ارائه خدمات پزشکی و مهندسی به موقع، منجر به کاهش تلفات در جنگ میگردد.
چالش های لجستیک نظامی
لجستیک نظامی یک سیستم پیچیده است که شامل بسیاری از بخشهای مختلف میشود و به دلیل غیرقابل پیشبینی بودن شرایط میدان جنگ، لجستیک باید این قابلیت را داشته باشد که خود را با این تغییرات وفق دهد. چالش نهایی که از مهمترین چالش ها می باشد عدم امنیت لجستیک نظامی در جنگ است به همین دلیل این نکته بسیار اهمیت دارد که از آن در برابر حملات دشمن محافظت گردد.
پیشرفت های لجستیک نظامی
پیشرفتهای لجستیک نظامی در دهههای اخیر شامل موارد زیر می باشد:
- فناوری اطلاعات: فناوری اطلاعات به بهبود کارایی لجستیک نظامی کمک میکند.
- رباتیک: از رباتها در حال حاضر در برخی از وظایف لجستیکی مانند: حمل و نقل و انبارداری استفاده میشود.
- چاپ سهبعدی: چاپ سهبعدی میتواند به تولید قطعات یدکی و سایر تجهیزات مورد نیاز در میدان جنگ کمک کند.
- مدیریت موجودی بهبود یافته: استفاده از سیستمهای مدیریت موجودی پیشرفته و دقیقتر، به مدیران لجستیک نظامی کمک میکند تا موجودیها را بهینهتر کنترل کنند و از نیازهای نیروهای نظامی برآیند.
این پیشرفتها همگی به بهبود کارایی، کاهش هزینهها و افزایش امنیت در عملیات نظامی کمک میکنند.
لجستیک تجاری یا لجستیک کسب و کار (Business Logistics)
این مفهوم زمانی وارد چرخه کسب و کار می شود که مشتری کالایی را از یک فروشگاه (چه سنتی چه آنلاین و با هر دسته بندی کالایی) خریداری میکند.
در یک تعریف مختصر و مفید لجستیک کسب و کارها این گونه توضیح داده میشود: رساندن کالای درست، در زمان درست، در مکان درست، به تعداد درست، با قیمت درست و به مشتری درست.
فرقی ندارد که یک کسب و کار حمل و نقل اختصاصی خود را داشته باشد یا این وظیفه را به شرکت دیگری (شرکت های طرف سوم یا Third Parties) محول کرده باشند. روند معمول به این گونه است که پس از ثبت سفارش چرخه تأمین کالا آغاز شده و بعد از عملیات پردازش برای مشتری ارسال میشود.
شغل لجستیک چیست؟
شغل لجستیک به طور کلی به مدیریت جابجایی کالا و اطلاعات در زنجیره تامین میپردازد. این زنجیره شامل تمام مراحل تولید، انبارداری، حمل و نقل و توزیع یک محصول تا رسیدن به دست مشتری نهایی میشود. انواع شغلهای لجستیک شامل موارد زیر میباشد:
- کارشناس لجستیک
- مدیر لجستیک
- متخصص زنجیره تامین
- کارشناس حمل و نقل
- کارشناس انبارداری
مهارتهای مورد نیاز برای شغل لجستیک
- مهارتهای حل مسئله
- مهارتهای تحلیلی
- مهارتهای ارتباطی
- مهارتهای مدیریتی
- آشنایی با نرمافزارهای لجستیکی
- دانش زبان انگلیسی
مزایای لجستیک و زنجیره تامین
- موجودیهای کمتر
- بهره وری بالاتر
- چابکی بیشتر
- موعدهای تحویل کوتاهتر
- سود بالاتر
- رعایت حقوق بیشتر مشتری
- وجود موجودیها و اندازه انباشتهها به مقدار صحیح
- قابلیت مشاهده و ردگیری رخدادها
- کاهش هزینهها
- افزایش خدمت دهی به مصرف کنندگان
- ایجاد مزیتهای رقابتی
- تعامل نزدیکتر با تامینکنندگان
- ایجاد فرصت برای خرید مقادیر زیاد و با هزینه کمتر
- ایجاد مرجع پاسخگویی
- توانایی اجرای دقیق سیستمها به صورت ترکیبی
مدیریت لجستیک و وظایف مدیر لجستیک
در تحلیل سیستمهاى تولیدى موضوع لجستیک بخش فیزیکى زنجیره تامین را در بر میگیرد. این بخش که کلیه فعالیتهاى فیزیکى از مرحله تهیه ماده خام تا محصول نهایى شامل فعالیتهاى حمل و نقل، انباردارى، زمانبندى تولید و… را شامل مىشود، بخش نسبتا بزرگى از فعالیتهاى زنجیره تامین را به خود اختصاص مىدهد. در واقع، محدوده لجستیک تنها جریان مواد و کالا نبوده بلکه محور فعالیتهاى زنجیره تامین است که روابط و اطلاعات، ابزارهاى پشتیبان آن براى بهبود در فعالیتها هستند. وظایفی که یک مدیر لجستیک یا تدارکات در آن پاسخگوست با توجه به کسب و کاری که در آن فعالیت میکند متفاوت است. این مسئولیتهای اولیه شامل نظارت و مدیریت موجودی است که به وسیله سازماندهی انتقال مناسب و انبارش کافی موجودی صورت میگیرد. یک مدیر لجستیک توانمند این جنبههای فرایند حمل و نقل و تدارکات را هماهنگ با مراحل حرکت موجودی و منابع در طول زنجیره تامین برنامه ریزی میکند. به متخصصان در زمینه لجستیک logistician گفته میشود. Logistician یا همان مدیر لجستیک کل چرخه عمر یک محصول را مدیریت میکند که از تامین محصول آغاز میشود و تا توزیع و تخصیص و در نهایت ارسال آن ادامه مییابد. این افراد حتی اگر نام و سمت مشخص نداشته باشند در همه صنایع وجود دارند.
Logistician به شکل خاص موارد زیر را انجام میدهد:
- پروراندن روابط تجاری هم با تامینکنندگان و هم با مشتریان
- تلاش برای شناسایی نیازهای مشتریان و درک آنها و اطمینان از برآورده شدن آنها
- تعیین جایی که مواد، تجهیزات و محصول نهایی میروند
- یافتن سریعترین و ارزانترین مسیر برای انتقال کالاها
- ارزیابی اعمال لجستیکی و تلاش برای بهبود آن دسته از اموری که نیازمند اصلاح هستند
- ارائه برنامهها، ارزیابیها و دادههای مربوط به عملکرد مدیریت
- ارائه پیشنهادات و پروپوزالها به مدیریت و مشتریان در راستای بهبود امور
- مطلع بودن از آخرین پیشرفتهای تکنولوژی در حوزه تدارکات و حمل و نقل، و استفاده از تکنولوژیهای جدید در روشهای فعلی
تفاوت لجستیک و حمل و نقل
لجستیک و حمل و نقل هر دو ارتباطی مستقیم با جاجایی کالاها دارند و بیشتر اوقات با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند در صورتی که کاملا دو مفهوم جدای از هم دارند. در واقع حمل و نقل به جابجایی کالا اشاره دارد و در مقابل لجستیک مفهوم بسیار گستردهتری است. همانطور که در فوق اشاره کردیم، معنی لجستیک به امور کلی از انبار کردن کالا تا رساندن آن به دست مشتری دارد.
حمل و نقل زیر مجموعهای مهم و حائز اهمیت از لجستیک است. این دو مفهوم تاثیر مستقیم بر زنجیره تامین دارند.
معنی لجستیک در بازرگان
در صنعت بازرگانی، لجستیک به فرآیند برنامهریزی، اجرای و کنترل جریان مواد، اطلاعات و منابع از نقطه مبدأ تا مقصد گفته میشود. این فرآیند شامل طیف گستردهای از فعالیتها از جمله حمل و نقل، انبارداری، بستهبندی، مدیریت موجودی، و توزیع میشود. لجستیک نقش مهمی در موفقیت هر کسبوکار دارد. یک سیستم لجستیک کارآمد میتواند به کاهش هزینهها، بهبود بهرهوری و افزایش رضایت مشتری کمک کند.
لجستیک یک زمینه در حال رشد است که به دلیل تغییرات در فناوری و بازارهای جهانی، اهمیت بیشتری پیدا میکند. شرکتهایی که میتوانند از لجستیک به طور موثر استفاده کنند، در موقعیت بهتری برای موفقیت در بازار رقابتی امروز قرار دارند.
سیستم های نرم افزاری لجستیک
توسعه تکنولوژی به ویژه صنعت نرم افزار، سبب تولید نرم افزارهایی در زمینههای مختلف مدیریت کارها و گردش اطلاعات شده است. یک از مهمترین سیستمهای نرم افزاری برای مجموعههای تولیدی، نرم افزار لجستیک و یا همان سیستم حمل و نقل است. این سیستم وظیفه ثبت و کنترل تمام اطلاعات مربوط به حمل و نقل کالا و مواد خریداری شده و همچنین کالا و محصول تولید شده را بر عهده دارد. برای نمونه، وقتی یک درخواست خرید، ثبت و تایید میشود، وظیفه بخش تدارکات و حمل و نقل است که درخواست مورد نظر را تهیه کرده و در زمان مناسب به واحد انبار تحویل دهد. تمامی اطلاعات جا به جایی کالا در سیستم ثبت خواهد شد، به نحوی که مدیران و سرپرستهای مربوطه در هر لحظه میتوانند ببینند که کالای مورد نظر در چه مرحلهای قرار دارد. علاوه بر موارد گفته شده در بالا، اتصال سیستم حمل و نقل به ترازوهای دیجیتال، باسکول و … این امکان را فراهم میکند تا وزن اعلام شده در مراحل قبلی (به عنوان مثال باربری) جک شده و در صورت مشاهده مغایرت، به کاربر مربوطه اخطار دهد. این موضوع سبب خواهد شد تا از خطاهای مختلف که در زمینه توزیع و حمل رخ میدهد، جلوگیری شود.
4 پاسخ
سلام، فایل صوتی کار نمیکنه 🤔🤔
سلام، به زودی تکمیل میگردد.
با سلام
اطلاعات کامل و مفیدی بود
ممنون ا زتوجه شما